Yeni uygulanan ABD tarifelerinin yol açtığı küresel ticaret savaşı yoğunlaştıkça, KİK bölgesi şimdiye kadar Kuzey Amerika, Avrupa Birliği ve Çin’i döven baştankara vergilerin ağırlığından kurtuldu. Yine de ekonomistler ve ticaret analistleri, petrole ve dolara bağlı para birimlerine büyük ölçüde bağımlı olan Orta Doğu’nun serpintiye karşı bağışık olmadığı ve hatta kaosun ortasında fırsatlar bulabileceği konusunda uyarıyorlar.
Artan ticaret çatışması, Suudi Arabistan, BAE, Katar, Umman ve Bahreyn gibi KİK ekonomilerinin can damarı olan petrol fiyatlarını düşürebilecek bir darbe olan küresel büyümeyi azaltmakla tehdit ediyor.
Önemli bir kriter olan Brent ham petrolü, Bloomberg verilerine göre bir yıl önceki 85 dolardan 2025’in başlarında varil başına 70 dolara düşerek oynaklıkla karşı karşıya kaldı.
Analistler, ABD liderliğindeki ticaret savaşının Avrupa’dan Doğu Asya’ya ekonomileri hırpalamasına rağmen, KİK’İN şu ana kadar doğrudan serpintiden büyük ölçüde kaçındığını belirtti. Bölgenin ABD tarifelerinden etkilenen alüminyum ve çelik ihracatı, ticaretin nispeten küçük bir bölümünü oluşturuyor ve bu da etkiyi en aza indiriyor.
Standard Chartered’in Mena ekonomisti Carla Slim’e göre, Körfez ülkeleri 2024’te ABD’nin alüminyum ithalatının yüzde 16’sını BAE ve Bahreyn’in önde gelen sevkiyatlarıyla sağladı.Slim CNBC’YE verdiği demeçte, ”Mena için makro görünüm, petrol fiyatları yoluyla dolaylı olarak küresel tarife belirsizliği nedeniyle ağırlaştırılacak.” dedi.
Analistler, bölgenin dolara bağlı para birimlerinin başka bir karmaşıklık katmanı eklediğini belirtti. Ocak ayından bu yana ABD doları, Federal Rezerv verilerine göre ana para birimleri karşısında yüzde 3,0 oranında zayıflayarak Körfez ülkelerinin büyük ölçüde yabancı mallara bağımlı ithalat maliyetlerini artırdı.
Bununla birlikte, ticaret tarifeleri genellikle zaman içinde doları güçlendirerek petrolün ABD doları cinsinden fiyatlandırılmasını küresel olarak daha pahalı hale getirir. Bu, KİK petrol ihracatçılarına geçici bir destek sağlayabilir, ancak analistler küresel ticaretin ve nakliyenin yavaşlamasının yakında talebi aşındırabileceği konusunda uyarıyorlar. Uluslararası Enerji Ajansı, ticaret gerilimlerinin devam etmesi halinde 2025 yılının 3. Çeyreğine kadar küresel petrol talebinde günlük 1,2 milyon varil düşüş öngörüyor.
Suudi Arabistan’ın 2030 Vizyonu ve BAE’nin ekonomik reformları gibi 2014 sonrası çeşitlendirme çabalarına rağmen petrol kral olmaya devam ediyor. Dubai’deki Emirates nbd’nin baş ekonomisti Edward Bell, ”Hala en büyük gelir payını oluşturuyor” dedi. Bell, dünya standartlarında lojistiğe sahip küresel bir ticaret merkezi olan BAE için ticaretin yavaşlamasının “büyümeye dışarıdan dayatılan bir rüzgar” oluşturduğunu da sözlerine ekledi.
Petrolün ötesinde borç büyük görünüyor. Daha güçlü bir dolar, Lübnan, Ürdün ve Mısır için acil bir sorun olan dolar cinsinden borç yükünü artırıyor. İhracatının yüzde 25’i — tekstil ve mücevher — ABD’ye bağlı olan Ürdün özellikle savunmasız durumda.
Capital Economics’in kıdemli gelişmekte olan piyasalar ekonomisti James Swanston, ”Ürdün’ün ekonomisi potansiyel tarifelere en çok maruz kalan ekonomidir” diyor. Yine de, bir USAID oyması da dahil olmak üzere Washington’la olan stratejik bağları darbeyi yumuşatabilir.
Kasvetin ortasında, fırsat parıltıları ortaya çıkıyor. Ticaret savaşı, başta son on yılda yıllık yüzde 15 büyüyen KİK-Asya rotası olmak üzere yeni ticaret koridorlarını hızlandırıyor. Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi tarafından teşvik edilen Asya firmaları Körfez’de genişledikçe artan finansal akışları öngören Slim, ”Bu, hızlı büyüme koridorlarına ivme katacak” dedi. 2024’te KİK-Asya ticareti 2023’e göre yüzde 8,0 artışla 220 milyar dolara ulaştı.
ABD’nin siyasi manzarası daha fazla kaldıraç sunuyor. Başkan Donald Trump, Körfezi Çin’e karşı bir karşı ağırlık olarak görüyor ve Suudi Arabistan liderliğindeki Opec + ‘ı petrol üretimini artırmaya ve fiyatları düşürmeye zorluyor. Swanston, Mart 2025’te planlanan bir üretim artışına atıfta bulunarak, ”Trump’ın talebi Opec’in harekete geçmesini sağladı” dedi.
Trump’ın Riyad’a önerdiği ziyaret, Körfez devletlerinin bağları derinleştirme ve kendilerini tarife serpintisinden koruma şansını işaret ederken, çeşitlendirme bir yaşam çizgisi olmaya devam ediyor. Örneğin BAE, Hindistan ve Güney Kore de dahil olmak üzere ihracatının yüzde 40’ını temsil eden pazarlarla ticaret anlaşmaları imzaladı. Analistler, ticari ilişkilerin genişletilmesinin maliyetleri ve sürtüşmeleri azalttığını ve küresel ticaret kaygısı arttıkça kritik bir strateji olduğunu söyledi. Dünya Ticaret Örgütü, tarifelerin genişlemesi halinde 2025 yılı için küresel ticaret hacminde yüzde 2,5’lik bir düşüş öngörüyor.
Şimdilik KİK, petrol ve diplomasi tarafından tamponlanmış, ancak değişen bir dünyaya maruz kalmış bir ipte yürüyor. Bir analistin belirttiği gibi, “iç talebe dayanıklılığı güçlendirmek, yerel ekonomileri küresel şoklardan korumak için en iyi kaldıraçtır.”
