Artık kimsenin “sağlıklı” olmadığı ortaya çıktı. Yerel dilde artık ‘kolesterol seviyesi’ ve ‘tansiyon’, ‘ağrı eşiği’ ve ‘merkezi sinir sistemi’, ‘bağırsak florası’ ve ‘viral enfeksiyon’, ‘üst solunum yollarının iltihabı’ ve ‘antibiyotikler’, ‘yan etkiler’ ve ‘solunumun bozulması’, ’kalp yetmezliği‘ ve ’böbrek yetmezliği‘, ’potasyum eksikliği‘ ve ’azalmış direnç‘ ve ’kronik hastalık‘ ve ’akut hastalık’. Bu terimler, sağlık bilimleri, sağlık ekonomisi ve sağlık yönetimi gibi disiplinler tarafından günlük dile getirilmiştir. Farklı bağlamlara geçerken, orijinal teknik tanımları yerini sohbetteki sosyal yorumlara bıraktı.
1988’de Alman dilbilimci Uwe Pörksen çığır açan çalışmasını tanıttı Plastik Kelimeler: Modüler Bir Dilin Tiranlığı, özellikle 21. yüzyılın ikinci yarısında, dikkate değer esnekliğe sahip ancak önemli bir anlamı olmayan bazı kelimelerin yükselişini ve yaygın yayılmasını ayrıntılarıyla anlatıyor. Bu sözler, görüşleri değiştirme yetkisine sahip kişiler tarafından sıklıkla istismar edilir ve bu da “plastik kelimeler” ile karşı karşıya kaldığımızda tetikte kalmamızı zorunlu kılar.
Plastik kelimelerin dikkate değer bir özelliği, küresel sözlüğe entegrasyonlarıdır. Sınırsız evrensellikleri sayesinde, bir boşluğu kapatma ve daha önce yerine getirilmemiş bir gereksinimi karşılama yanılsamasını yaratırlar. Yaygın kullanımdaki bu tür kelimelere örnekler şunları içerir: kalkınma, refah, kaynak, iletişim, ilerleme, büyüme, bilgi, strateji, süreç, değişim, planlama, yapı, değer ve sistem. Bu kelimeler kolayca tanımlanamasa da, kabul edilmelerini ve vazgeçilmezliklerini algılamalarını zorlayan komuta edici bir varlığa sahiptirler. “Kaynak geliştirme”, “bilgi toplumu”, “stratejik ilişki”, “problem çözme stratejisi” veya “iletişim süreci” gibi ifadelerde görüldüğü gibi, bu kelimeler genellikle otoritelerini güçlendirmek için birbirleriyle veya ek terimlerle birleştirilir. Bazı kelimeler kendilerini neredeyse özerk bir şekilde diziler halinde hizalayarak bir dizi içi boş ama etkileyici terimler oluşturur. “Sorun“, ”strateji” (savaştan bir terim) ile eşleştirildiğinde, ifade ölümcül sonuçlar doğurur. “Bu nedenle, ‘problem çözme stratejisi’ gibi neredeyse bir cümlenin zaten nasıl tamamen stoklanmış bir cephanelik olduğu görülebilir.”
Sözcüklerin sınırlar ötesine aktarılması, mevcut dil kullanımımızın en göze çarpan özelliğidir. Bilim, teknoloji ve matematik alanlarından kaynaklanan bu terimler, genellikle alternatif ifadeleri susturan bir otorite havası taşır. Bilimsel veya teknolojik alanlarda kesin ve spesifik anlamları korurken, yaygın olarak benimsenmesi üzerine netlikleri azalır. Günlük yaşamın en küçük bölgelerini bile kolonileştirir ve yeniden şekillendirirler.
“İnovasyon”, “entegrasyon”, “küresel” ve “güvenlik / emniyet” gibi kelimeler, yirmi birinci yüzyılın sözlüğünde çok önemli, çok yönlü terimler haline geldi. Her gün uzmanlık duygusunu aktarmayı amaçlayan yeni terminolojinin ortaya çıkışına tanık oluyoruz. “‘İyi’ ve ‘kötü’, yerini ‘ilerici’ ve ‘geri’ ye bırakır. ‘Modern’, ‘şimdiki’, ‘gelecek şey’, ‘eski moda’, ‘çağdışı’, ‘güncel olmayan’ ve ‘eski’ olanın yerini alır. ‘İletişim’ gibi bir kelime, alternatiflerin — konuşma, tartışma ve dedikodu — aniden modası geçmiş görünmesine neden olur.”
Ancak bu sözler özgürleştirici bir araca benzemek yerine bir tahakküm mekanizmasına benziyor. Pörksen, ”Hem kamusal hem de özel dil kullanımımız tamamen değişti” diye yazıyor. ’Saldırganlık’ bir kamusal tartışma terimi olarak mevcut değildi ve insanlar günlük yaşamlarını sürdürmede uzman rehberliğine ihtiyaç duymuyorlardı. Bir derginin kapak sayfasında ’Saldırganlık: Neden Küçük Çocuklar Bile Isırıp Vuruyor’ gibi tipik bir başlık 25 yıl önce mümkün olmazdı.”
Plastik terminoloji, düşünce kalıplarımızı şekillendirerek günlük söylemimize gizlice sızdı. Pörksen’in onları “plastik” olarak nitelendirmesi, dövülebilirliklerine ve yanlış kullanım ve manipülasyona duyarlılıklarına işaret ediyor. Şirketler, devlet kurumları veya diğer kurumlar olsun, otoritede bulunanların tanımlarını değiştirmelerini sağladıkları için, bu tür terimlerin kullanılmasıyla ilişkili riskleri tanımak çok önemlidir. Siyasetin, gazetelerin ve kamuoyunda tartışmanın dilini renklendirir.
Ve ne dışarıda bırakılıyor? Örneğin, “internet ekonomisi” ifadesi, bu alana kimin dahil olduğunu ve bu alandan dışlandığını düşünmemizi istemelidir. Dünya çapında birçok ülkede, yaşlılar ve ekonomik açıdan dezavantajlılar, İnternet’e erişimin önündeki engellerle karşı karşıyadır; bu, bu konudaki tartışmalarda sıklıkla gözden kaçan bir gerçektir. “İnternet ekonomisi” içinde mi yoksa dışında mı? Plastik kelimelere rastladığınızda, sadece etraflarında sessizce dolaşmayın: onlara belirli alternatiflerle meydan okumak için kesinsizliği kırın.
