Ardavan Yousefi, İran’ın kapsamlı internet kısıtlamaları altında hayata o kadar alıştı ki, son zamanlarda mesajlaşma servisi WhatsApp yasağını kaldırma kararı neredeyse fark edilmedi.
“Vay canına, şimdi gerçekten kaldırıldı mı?” Başkent Tahran’dan bir kafe sahibi olan Yusuf, popüler başvurunun iki yıllık yasağı hakkında şunları söyledi.
Kesin olmak gerekirse, kullanıcıların konumlarını maskelemelerine ve güvenlik duvarlarını atlamalarına olanak tanıyan sanal özel ağ (VPN) şifreleme hizmetini kapattı ve bir mesaj gönderdi.
Ancak WhatsApp ve Google Play hizmetleri, İran Siber Uzay Yüksek Konseyi tarafından hafta sonlarında alınan bir kararla geri yüklenirken, diğer birçok platform yasaklandı.
31 yaşındaki Yousefi, “İnstagram, Telegram ve diğer platformlar için hala vpn’lere ihtiyacım olduğu için pek değişmiyor” dedi.
Siber konsey’in kararı, İranlıların yüksek enflasyon, düşen para birimi, yıllarca süren uluslararası yaptırımlar ve son zamanlarda bölgesel rakip İsrail ile artan gerilimlerle boğuşmasıyla geldi.
Son haftalarda, soğuk dalganın şiddetlendirdiği enerji kıtlığı nedeniyle bankaların, devlet dairelerinin ve okulların yaygın şekilde kapanmasıyla günlük yaşam aksadı. Kışın gelmesiyle birlikte hava kirliliği de kötüleşti.
ABD merkezli savunuculuk platformu Miaan Group’un dijital haklar ve güvenlik direktörü Amir Rashidi, WhatsApp yasağının kaldırılmasının bu sıkıntılar karşısında “asgari kamu tatmini yaratmayı amaçladığını” söyledi.
Rashidi, WhatsApp’ın İnstagram ve Telegram gibi engellenen diğer mesajlaşma uygulamalarından “İran’da daha az popüler” olduğunu söyledi.
Çevrimiçi uygulama mağazası Google Play “siyasi muhalefet için bir platform değil” ve bu nedenle yetkililer, “islam Cumhuriyeti’nin istikrarı için önemli bir tehdit oluşturmadığı” için yasağı da kaldırdı.
İranlı yetkililer, Eylül 2022’de Mahsa Amini’nin gözaltında ölümünün tetiklediği ülke çapındaki protestoların ardından çeşitli uygulamaları ve çevrimiçi hizmetleri engelledi.
22 yaşındaki İranlı bir Kürt olan Amini, İslam Cumhuriyeti’nin kadınların başlarını ve boyunlarını halka kapatmasını gerektiren katı kıyafet kurallarını ihlal ettiği iddiasıyla tutuklanmıştı.
Kısıtlamalar, ürün veya hizmetlerin reklamını yapmak ve satmak için İnstagram gibi çevrimiçi platformları kullanan birçok çevrimiçi işletmeyi ciddi şekilde etkiledi.
Dönemin İran cumhurbaşkanı merhum aşırı muhafazakar lider Ebrahim Raisi, yasaklı uygulamaları huzursuzluğu kışkırtmakla suçladı.
Çevrimiçi hizmetlerin ancak ülkede yasal bir temsilcisi olması durumunda İran’da geri yükleneceğini söyledi.
Facebook, İnstagram ve WhatsApp’ın sahibi olan Amerikan teknoloji devi Meta, ABD’nin yaptırımları altında olan İran’da ofis kurmayı reddetti.
Facebook, YouTube ve X ve önceki Twitter 2009’dan beri kısıtlandı.
Temmuz ayında göreve gelen Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkyan internet kısıtlamalarını hafifletme sözü vermesine karşın muhafazakar parlamentodaki milletvekillerinin muhalefetiyle karşı karşıya kaldı.
Bazıları, sınırların hafifletilmesinin İran düşmanlarına fayda sağlayabileceğini savundu veya erişimin “İslami değerlere ve yasalara” uyması gerektiği konusunda ısrar etti.
Eleştirmenler uzun zamandır kısıtlamaların iletişimi ve işi engellediğini ve İranlıları maliyetli VPN’leri kullanmaya zorladığını savundu.
Mehr haber ajansının telekomünikasyon bakanlığına atıfta bulunmasına göre, İranlıların yüzde 80’inden fazlası çevrimiçi VPN kullanıyor.
Mehr ayrıca, YouTube ve Telegram gibi platformlarda “yönetilebilir portallar” üzerinden erişime izin verecek bazı kısıtlamaları kaldırma planını da bildirdi.
Raporda, resmi olarak açıklanmayan hareket için zaman çizelgesi verilmedi.
Haberleşme Bakanı Sattar Haşimi, WhatsApp yasağını kaldırma kararını daha geniş internet özgürlüklerine yönelik “ilk adım” olarak nitelendirdi.
26 yaşındaki yazılım geliştiricisi Amir Heidari, “Arkadaşlarıma ve aileme ulaşmak artık çok daha kolay.”
Heidari yakında daha fazla değişiklik beklemese de, WhatsApp’ı eski haline getirmenin “hala iyiye işaret” olduğunu söyledi.
İran’ın güneybatısındaki Ahvaz’dan 31 yaşındaki bir fitness eğitmeni olan Elaheh Hocasteh için karar gerçek bir fark yaratmadı.
“Çözülmesi gereken çok daha önemli endişeler var” dedi.
