63 yaşında ölen Ebrahim Raisi, İran’ın teokrasisinden sert savcılıktan tavizsiz cumhurbaşkanlığına yükseldi, evdeki protestolara yönelik bir baskıyı denetledi ve kendisini bir sonraki yüce lider olarak konumlandırırken dünya güçleriyle nükleer görüşmelerde sert bir şekilde bastırdı.
Üst düzey bir İranlı yetkili, Raisi’nin kendisini Azerbaycan sınırına yaptığı ziyaretten geri taşıyan bir helikopterin dağlık arazide düşerek gemideki herkesi öldürmesiyle öldüğünü söyledi. Ölenler arasında Dışişleri Bakanı Hüseyin Amirabdullah da vardı.
2021’de yakından kontrol edilen bir oyla cumhurbaşkanı seçilen Raisi, nükleer müzakerelerde sert bir duruş sergileyerek, İran’ın giderek artan ileri teknolojisine yalnızca mütevazı kısıtlamalar karşılığında ABD yaptırımlarından geniş ölçüde rahatlama şansı gördü.
İran’ın katıları, ABD’nin komşu Afganistan’dan kaotik askeri çekilmesi ve Washington’daki politika dalgalanmaları tarafından cesaretlendirilmişti.
2018’de dönemin ABD başkanı Donald Trump, Tahran’ın altı güçle yaptığı anlaşmadan vazgeçmiş ve ABD’nin İran’a yönelik sert yaptırımlarını geri getirerek Tahran’ın anlaşmanın nükleer sınırlarını aşamalı olarak ihlal etmesine neden olmuştu.
Tahran ile ABD Başkanı Joe Biden yönetimi arasında anlaşmayı canlandırmak için yapılan dolaylı görüşmeler durdu.
Raisi’nin sert tavrı iç siyasette de belirgindi. Seçilmesinden bir yıl sonra, orta rütbeli din adamı, İran’ın kadınların kıyafetlerini ve davranışlarını kısıtlayan “başörtüsü ve iffet yasasının” daha sıkı uygulanmasını emretti.
Haftalar içinde İranlı genç bir Kürt kadın olan Mahsa Amini, ahlak polisi tarafından bu yasayı ihlal ettiği iddiasıyla tutuklandıktan sonra gözaltında öldü.
Ülke çapında aylarca süren protestolar, 1979 islam Devrimi’nden bu yana İran’ın büro yöneticilerine en büyük zorluklardan birini sundu.
Hak gruplarına göre, göstericilere yönelik şiddetli bir baskının parçası olan düzinelerce güvenlik personeli de dahil olmak üzere yüzlerce kişi öldürüldü. Başkan, “Kaos eylemleri kabul edilemez” diye ısrar etti.
Siyasi bir acemi olmasına rağmen, Raisi nükleer duruşa ve patronu, güçlü Batı karşıtı Yüce Lider Ayetullah Ali Hamaney’in güvenlik baskısına tam destek verdi.
İran’ın ikili siyasi sistemi altında, büro teşkilatı ile hükümet arasında bölünmüş tüm büyük politikalarda cumhurbaşkanı yerine Hamaney son sözü söylüyor.
Ancak Raisi’nin ağır muhafazakar ve ılımlı rakiplerinin sert bir gözetim organı tarafından diskalifiye edilmesinin ardından kazandığı seçim zaferi, İran’daki tüm güç kollarını Hamaney’e sadık sertlerin kontrolü altına aldı ve Raisi’nin bir gün onu Üstün Lider olarak başarma şansını artırdı.
Bununla birlikte, büro yönetimine karşı yaygın protestolar ve Batı’nın yaptırımları ve kötü yönetimiyle boğuşan İran’ın mücadele eden ekonomisini tersine çevirememesi, ülkedeki popülaritesini azaltmış olabilir.
Raisi, 1960 yılında İran’ın kutsal Şii Müslüman şehri Meşhed’de dindar bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 5 Yaşında babasını kaybetti. Yine de din adamı olmak için ayak izlerini takip etti.
Kutsal Kum kentindeki bir dini seminerde genç bir öğrenci olarak Raisi, 1979 devriminde Batı destekli Şah’a karşı protestolara katıldı. Daha sonra Kum’daki dini liderlerle temasları onu yargıda güvenilir bir figür haline getirdi.
