Dinozorların uzun hakimiyetlerinden nasıl vazgeçtikleri iyi bilinmektedir. 66 Milyon yıl önce Dünya’ya bir asteroit çarptı ve korkunç bir kitlesel yok oluşu tetikledi. Ancak dinozorların – başlangıçta mütevazı yaratıkların – üstünlüğe gelme şekli daha az anlaşılmıştır.
Büyük ölçüde fosilleşmiş dışkı ve kusmaya dayanan yeni araştırmalar — kimin ne yediğinin ve kimin kimi yediğinin kanıtı — dinozorların Trias döneminde rekabeti nasıl geride bıraktıklarına dair yeni netlik sağlıyor. Çalışma, Polonya’da bu önemli zamana ait kapsamlı fosillerin bulunduğu bir bölgeye odaklandı.
İlk olarak yaklaşık 230 milyon yıl önce ortaya çıkan dinozorlar, ilk başta hem karasal hem de yarı suda yaşayan büyük timsah akrabaları da dahil olmak üzere diğer hayvanlar ve memeliler ve dört ayaklı zırhlı sürüngenlerle ilgili fil büyüklüğünde olanlar da dahil olmak üzere çeşitli bitki yiyiciler tarafından gölgede bırakıldı. Yaklaşık 200 milyon yıl önce dinozorlar hüküm sürdü, ana rakipleri soyu tükendi.
“Dinozorların yükselişine tamamen yeni bir şekilde yaklaştık. İsveç’teki Uppsala Üniversitesi’nden paleontolog Martin Qvarnström, Çarşamba günü Nature dergisinde yayınlanan çalışmanın baş yazarı, dinozorların ilk 30 milyon yıllık evrimlerindeki ekolojik rolünü ortaya çıkarmak için beslenme kanıtlarını analiz ettik “dedi.
En eski dinozorlar ve yakın akrabalar, böcekler, balıklar ve böcekler dahil yiyecekler yiyen fırsatçılardı. Daha sonra, daha büyük ve daha uzmanlaşmış dinozor yırtıcıları, iklim daha nemli hale geldiğinde ortaya çıkan yeni bitkilerden yararlanmak için rakiplerinden daha iyi adapte olmuş görünen otçul dinozorlarla birlikte gelişti.
Dışkı fosillerine koprolitler denir. Kusmuk fosillerine kusmalar denir. Birlikte bromalitler denir. Peki neden bu şeyleri çalışıyorsun? Araştırmacılar, bromalitlerdeki sindirilmemiş yiyecekleri (bitkiler ve avlar) inceleyerek, çeşitli türlerin beslenme düzenlerini ayırt edebilir ve bir ekosistemin besin ağlarını yeniden yapılandırabilirler.
Başta koprolitler olmak üzere yüzlerce bromalit incelendi.
Uppsala Üniversitesi ve Polonya Jeoloji Enstitüsü’nde paleontolog ve jeolog olan kıdemli yazar Grzegorz Niedőwiedzki, “100 kilogramdan fazla fosilleşmiş dışkı üzerinde çalıştık” dedi.
Araştırmacılar dışkıyı veya kusmayı kimin bıraktığını nasıl söyleyebilir? İskelet fosilleri ve ayak izleri, belirli bir zamanda hangi hayvanların bulunduğunu gösterdi. Araştırmacılar, büyüklüğü ve şekli, sindirilmemiş gıdaların türü ve bu soyu tükenmiş hayvanların yaşayan akrabalarının sindirim sistemlerinin doğası gibi faktörlere dayanarak belirli bir koproliti kimin ürettiğini çıkardılar.
Örneğin, timsahlarla akraba olan ve ilk dinozorların yanında bir tepe avcısı olan rauisuchian adı verilen bir sürüngen türü olan 20 fit uzunluğundaki dört ayaklı et yiyen Polonosuchus’u ele alalım.
“Bugünün timsahlarının ve timsahlarının yiyecekleri uzun süre ve iyice sindirdiğini biliyoruz. Dışkılarında sindirilmemiş kemikler çok nadiren bulunur. Bu tür koprolitler — büyük, sosis şeklinde, yüksek oranda sindirilmiş kütleye sahip – Polonosuchus kemiklerinin de bulunduğu bir bölgede bulduk, “dedi NiedźWiedzki.
“Buna karşılık, yırtıcı dinozorların kemiklerinin ve izlerinin bulunduğu bölgelerde, çok sayıda sindirilmemiş kalıntı içeren koprolitler bulduk. Bazıları kemik parçaları, balık kalıntıları ve dişlerle doludur. Bütün bunların sindirim sisteminden hızla geçtiğini ve timsah tarzında sindirilmediğini görebilirsiniz, “diye ekledi NiedźWiedzki.
Dinozor evrim soyunun ilk üyeleri, 7 fit uzunluğundaki Silesaurus gibi omnivordu.
“Bölgedeki ilk dinozor akrabası Silesaurus, böcekleri, balıkları ve bitkileri yiyen fırsatçı küçük bir şeydi. Böceklerin bazıları inanılmaz derecede iyi korunmuştu, “dedi Qvarnström.
Büyük otçul ve etçil dinozorlar, 201 milyon yıl önce sona eren Triyas’ın sonlarında ortaya çıkmaya başladı.
Dünya’nın artan volkanik aktivitesiyle bağlantılı çevresel değişiklikler, giderek daha büyük otçul dinozorların sömürdüğü daha geniş bir bitki yelpazesini hızlandırdı. Büyük bitki yiyen dinozorların bu çoğalması, daha büyük etçil dinozorların evrimini teşvik etti.
Dinozor olmayan büyük et yiyiciler, sonraki Jura Döneminin başlamasından önce ortadan kayboldu ve dinozor hakimiyetine geçişi tamamladı. 200 milyon yıl önce, 26 fit uzunluğunda et yiyen dinozorlar, 33 fit uzunluğunda bitki yiyen dinozorların yanı sıra mevcuttu.
20 fit uzunluğunda çenesi kuvvetli etçil bir dinozor akrabası olan Smok, yaklaşık 210 milyon yıl önce yaşadı. Koprolitler, Smok’un kemik kırma eğilimini gösterdi ve Tyrannosaurus gibi çok daha sonraki dinozorlarla ilişkili bir beslenme özelliğinde besleyici ilik elde etti.
Otçul dinozorların koprolitleri sürprizler sundu.
“Bir başka ilginç ve çok gizemli keşif, koprolitlerde yanmış bitki kalıntılarından ve odun kömürü parçalarından jeokimyasal sinyallerin bulunmasıydı. Dinozorlar yanmış bitkilerden odun kömürü mü yediler? Kalıntıları koprolit içinde olan eğrelti otları toksik olabilir ve odun kömürü bu toksinleri nötralize etmiş olabilir, “diye ekledi Niedzwiedzki.
