İş bulamayan ve akrabalarından giderek daha fazla tecrit edilmiş hisseden Tatiana Lopatina, nihayet toparlanıp Kazakistan’dan atalarının anavatanı Rusya’ya taşınmanın zamanının geldiğine karar verdi.
52 Yaşındaki eski spor öğretmeni, Sovyetler Birliği’nin 1991’deki çöküşünden bu yana Orta Asya’dan ayrılan milyonlarca etnik Rus’a katılacak – iş fırsatlarının daralması ve siyasi marjinalleşmeden dehşete düşmüş ve bölge Moskova’nın kültürel ve dilsel yörüngesinden uzaklaştıkça artık evde hissetmiyor.
“Burada çalışma durumu çok zor. Ve artık genç olmadığınızda, bu iki kat sorunlu hale geliyor, “dedi Lopatina afp’ye.
Ruslar, Sovyetlerin çöküşü sırasında Orta Asya nüfusunun yaklaşık beşte birini oluşturuyordu, ancak bu rakam şu anda yüzde beş, her yıl on binlerce kişi daha ayrılıyor.
Sovyetler Birliği döneminde ayrıcalıklı bir konuma sahip olsalar da, beş Orta Asya devletinin bağımsız hale gelmesinden bu yana birçoğu sosyal bir gerileme yaşadı.
“Kazakistan’dan ayrılma kararı alındı. Rus pasaportu almak için Kazak pasaportlarımızdan vazgeçeceğiz “dedi.
Kocası Dmitry ile birlikte, aile köklerinin olduğu Sibirya’nın Omsk şehrine taşınmayı planlıyorlar.
Anavatana dönüş
İşçi sıkıntısı, yaşlanan bir nüfus ve düşük doğurganlık oranına sahip olan Rusya, yüz binlerce yeni vatandaşın gelişini memnuniyetle karşıladı.
Kremlin, Cumhurbaşkanı Vladimir Putin tarafından ülkenin “en önemli sorunu” olarak nitelendirilen yaklaşmakta olan bir demografik kriz konusunda uzun zamandır uyarıda bulunuyor.
Mart ayında, “yurttaşlarımızın geri dönüşünü” destekleme çabalarında bir adım atılması çağrısında bulundu.
2006’dan bu yana Rusya, ebeveynlerinin veya büyükanne ve büyükbabalarının anavatanına taşınanlara işsizlik maaşı ve hatta bazen toprak sağlayarak yer değiştirme ödenekleri teklif etti.
Program kapsamında başta Orta Asya olmak üzere yaklaşık 1,2 milyon kişi Rusya’ya göç etti – bu rakam hükümet kanallarının dışına göç edenleri içermiyor.
Ancak Rusya Ukrayna’yı işgal ettiğinden, Rusya’ya taşınmak daha az çekici hale geldi.
2024’te, son 14 yılın en düşük seviyesi olan teklifi yalnızca 31.700 kişi kabul etti.
Yetkililer, vatandaşlık elde etmek için daha az katı koşullara sahip, ancak mali yardımları olmayan, kabulü artırma umuduyla geçen yıl yurttaşlar için yeni bir plan başlattılar.
‘Burada hiçbir şey değişmedi’
Orta Asya’daki birçok etnik Rus aynı hikayeyi paylaşıyor.
Ebeveynleri, Kazakistan bozkırlarında tarım geliştirmek, Kırgızistan dağlarından hammadde çıkarmak, Özbekistan’da şehirler inşa etmek veya Türkmenistan çölünde sulama kanalları inşa etmek için Sovyetler Birliği’nin altına gönderildi.
Ülkelerinin güzelliğini ve yerel halkın nezaketini övmelerine rağmen, bölgenin hızlı gelişmesine rağmen artık kendileri ve çocukları için umut görmüyorlar.
Kırgızistan’daki küçük kasabası Orlovka’dan ayrılan 50 yaşındaki tur rehberi Lyubov Tyasova, “Belki bazıları bir şey görüyor ama ben şu anda kesinlikle hiçbir şey görmüyorum” dedi.
1990’lara kadar çoğunluğu Rus olan kasabada fırsat eksikliğinden yakınıyor.
“Burada 30 yılda kesinlikle hiçbir şey değişmedi… Çocuklarımın geleceğini Rusya’da görüyorum. İstikrarlı işlerde ve müreffeh şehirlerde bir gelecek “dedi.
Birçokları için Rusya, bazı bölgelerdeki düşük ücretlere rağmen bir yaşam çizgisidir.
Lopatina, 2006 yılında Rus tehcir programı başlatıldığında, “Kazakistan’da kendimi iyi hissettiğim için taşınmak söz konusu değildi” dedi.
Ancak aileden taşınmalarını söyleyen çağrılar, Moskova’daki yaz tatillerinin anıları ve Kazakistan’daki kötü iş durumu sonunda galip geldi.
‘Beklenti yok’
Özellikle Ukrayna’nın işgalinden bu yana Orta Asya kimliklerinin güçlenmesi, birçok etnik Rus’u marjinal hissettirdi.
48 yaşındaki eski memur Nikolay AFP’ye verdiği demeçte, “Türkmence bilmediğim için iş bulabileceğimi sanmıyorum.” dedi.
“Türkmenistan’da umut yok” görerek Rusya’nın Voronej şehrine taşındı.
Özbekistan’da 35 yaşında bir bilgisayar bilimcisi olan Semyon, iki kızının Rusça konuşulan bir ortamda olmasını istiyor.
Başkent Taşkent’te “Rusça gittikçe daha az konuşuluyor” dedi.
Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta Valentina ve Konstantin gibi dairesini satıyor.
Valentina, “Çantalarımızı toplamaya başlıyoruz ve bir alıcı bulur bulmaz gideceğiz” dedi.
“Türkmenistan’ı, yıl boyu güneş ışığını, huzuru ve sessizliği özleyeceğiz. Her şeye yeniden başlamak zorunda kalacağız… ancak Rusya’da iş bulmak daha kolay olacak “dedi.
