Özbekistan dağlarında, lazer tabanlı uzaktan algılama teknolojisinin yardımıyla arkeologlar, MS 6. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar efsanevi ipek yolu ticaret yolu boyunca gelişen iki kayıp şehir belirlediler – daha büyük olanı metal endüstrisi için bir merkez ve diğeri erken islami etkiyi yansıtıyor.
Deniz seviyesinden yaklaşık 6.560-7.220 fit (2.000-2.200 metre) yükseklikte 5 km uzaklıkta bulunan müstahkem yayla şehirleri, Avrupa ve Orta Doğu’yu Doğu Asya’ya bağlayan geniş kara ticaret yolları ağı olan ipek Yolu’nun dağlık kesimlerinden bilinenlerin en büyüğü arasındadır.
“Bu şehirler tamamen bilinmiyordu. Nature dergisinde yayınlanan çalışmanın baş yazarı Saint Louis’deki Washington Üniversitesi’nden arkeolog Michael Frachetti, “Bulgularımıza uyan keşfedilmemiş olası yerleri bulmak için şimdi tarihi kaynaklar üzerinde çalışıyoruz” dedi.
Araştırmacılar, Tugunbulak adı verilen ikisinin büyüğünün yaklaşık 300 dönümlük (120 hektar) bir alanı kapladığını ve belki de on binlerce nüfusa sahip olduğunu söyledi. Orta Asya bölgesinde zamanının en büyük şehirlerinden biriydi ve yaklaşık 70 mil (110 km) uzaklıkta bulunan ünlü ticaret merkezi Semerkant’a bile rakipti. MS 550’den 1000’e kadar vardı.
Frachetti, “Tugunbulak, yüksek rakımlı Orta Asya’da belgelenen diğer yayla kalelerinden veya yerleşim yerlerinden birçok kez daha büyük ve daha esrarengizdir” dedi.
Araştırmacılar, MS 730-750 ile 1030-1050 yılları arasında süren diğer şehir Taşbulak’ın komşusunun sadece onda biri büyüklüğünde olduğunu ve belki de binlerce nüfusa sahip olduğunu söyledi.
Orta Çağ’ın başlarında şu anda güneydoğu Özbekistan’da kurulan şehirler, arkeologlar derin vadileri, dik sırt çizgileri ve ormanları olan engebeli bir dağlık alanı tararken ilk kanıtlarına rastlayana kadar sonunda terk edildi ve unutuldu. Sitelerin ölçeğini ve düzenini haritalamak için drone tabanlı lidar uzaktan taramasını kullandılar.
Frachetti, “Lidar, topografyayı ölçmek için manzarayı lazerlerle dolduran bir teknolojidir, bu durumda son derece ayrıntılı bir şekilde” dedi.
Çok sayıda yapı, plaza, tahkimat, yol, yerleşim yeri ve diğer kentsel özelliklerin kanıtlarını ortaya çıkardı.
Tuğunbulak’ın kalın toprak duvarlarla çevrili müstahkem binalarından birinde yapılan ön kazı, fırın ve fırın kalıntılarını ortaya çıkardı ve bu, metal ustalarının zengin yerel demir cevheri yataklarını çeliğe dönüştürmüş olabileceği bir fabrika olduğunu gösteriyor.
Araştırmacılar, sahada bulunan demir ve çelik üretiminin bir yan ürünü olan cürufu kimyasal olarak analiz ederek çeliğin orada yapıldığını doğrulamak için çalışıyorlar. 9. ve 10. yüzyıllardaki bölge çelik üretimi ile biliniyordu.
Frachetti, metal endüstrisinin koyun ve sığır gibi hayvan ticareti ve yün dahil hayvansal ürünlerle birlikte Tugunbulak ekonomisinin merkezi bir özelliği olabileceğini söyledi.
Frachetti, “Özellikle Tugunbulak, ipek Yollarının erken ortaçağ politik ekonomisinin tarihsel anlayışının çoğunu karmaşıklaştırıyor ve hem siyasi gücü hem de sanayi üretimini Semerkant gibi bölgesel ‘ekmek sepetlerinin’ çok ötesine yerleştiriyor” dedi.
Taşbulak, Tugunbulak’ın endüstriyel ölçeğinden yoksundu, ancak ilginç bir kültürel özelliğe sahipti – İslam’ın bölgedeki erken yayılmasını yansıtan büyük bir mezarlık. 400 mezarı – erkekler, kadınlar ve çocuklar için – bölgede belgelenen en eski Müslüman mezarlarından bazılarını içeriyor.
“Mezarlık, kasabanın küçük boyutuyla uyuşmuyor. Taşbulak’ın etrafında kesinlikle insanların gömüldüğü ideolojik yönelimli bir şey var “dedi.
İslam, 7. yüzyılda Arap Yarımadası’nda ortaya çıktı ve sonraki yüzyıllarda hızla yayıldı.
İpek Yolu, Doğu ile Batı arasında ekonomik, kültürel, dini ve siyasi alışverişi mümkün kıldı, çünkü yollarından geçen karavanlar sadece bir sürü ürüne değil, aynı zamanda insanlara ve fikirlere de ulaştı. Xi’an gibi kozmopolit Çin şehirlerini Bizans başkenti Konstantinopolis ve sofistike İslam metropolü Bağdat gibi destinasyonlara bağladı.
Tugunbulak ve Taşbulak, kabaca Peru’daki Machu Picchu’nun sonraki İnka kalesiyle karşılaştırılabilir yükseklikleri göz önüne alındığında özellikle dikkat çekicidir.
Frachetti, “Bu çalışmanın temel bulgusu, hala nadir görülen ancak eski zamanlarda çok daha istisnai olan yüksek rakımlı büyük, müstahkem ve planlı şehirlerin varlığıdır” dedi.
